View Details << Back

ਅਲਵਿਦਾ ਮਨਮੋਹਨ ਸਿੰਘ ! ਇਕ ਫੋਨ ਕਾਲ, ਜਿਸ ਨੇ ਬਦਲ ਦਿੱਤੀ ਸੀ ਦੇਸ਼ ਤੇ ਸਾਬਕਾ PM ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ; 1991 ਦਾ ਹੈ ਕਿੱਸਾ

  ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ : ਦੇਸ਼ ਦੇ ਸਾਬਕਾ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਮਨਮੋਹਨ ਸਿੰਘ ਦਾ 26 ਦਸੰਬਰ ਦੀ ਰਾਤ ਕਰੀਬ 10 ਵਜੇ ਦੇਹਾਂਤ ਹੋ ਗਿਆ। 26 ਸਤੰਬਰ 1932 ਨੂੰ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਜਨਮੇ ਮਨਮੋਹਨ ਸਿੰਘ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਦਿਨ ਜੂਨ 1991 'ਚ ਆਇਆ। ਮਨਮੋਹਨ ਸਿੰਘ ਨੀਦਰਲੈਂਡ 'ਚ ਇਕ ਕਾਨਫਰੰਸ 'ਚ ਭਾਗ ਲੈਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਦਿੱਲੀ ਪਰਤ ਆਏ ਤੇ ਆਪਣੇ ਕਮਰੇ 'ਚ ਸੌਂ ਗਏ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਰਾਤ ਨੂੰ ਇਕ ਫੋਨ ਆਇਆ। ਕਾਫ਼ੀ ਦੇਰ ਬਾਅਦ ਸਿੰਘ ਦੇ ਜਵਾਈ ਵਿਜੈ ਤੰਖਾ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਫੋਨ ਚੁੱਕਿਆ। ਦੂਜੇ ਪਾਸਿਓਂ ਆਵਾਜ਼ ਪੀਵੀ ਨਰਸਿਮਹਾ ਰਾਓ ਦੇ ਵਿਸ਼ਵਾਸਪਾਤਰ ਪੀਸੀ ਸਿਕੰਦਰ ਦੀ ਸੀ। ਸਿਕੰਦਰ ਨੇ ਵਿਜੈ ਨੂੰ ਮਨਮੋਹਨ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਜਗਾਉਣ ਦੀ ਅਪੀਲ ਕੀਤੀ।

ਇਕ ਮੁਲਾਕਾਤ ਨੇ ਬਦਲ ਦਿੱਤੀ ਸੀ ਸਿੰਘ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ

ਮਨਮੋਹਨ ਸਿੰਘ ਤੇ ਸਿਕੰਦਰ ਕੁਝ ਘੰਟਿਆਂ ਬਾਅਦ ਮਿਲੇ ਤੇ ਅਧਿਕਾਰੀ ਨੇ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਨਰਸਿਮਹਾ ਰਾਓ ਦੀ ਯੋਜਨਾ ਬਾਰੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਵਿੱਤ ਮੰਤਰੀ ਨਿਯੁਕਤ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਸਿੰਘ ਜੋ ਉਸ ਸਮੇਂ ਯੂਜੀਸੀ ਦੇ ਚੇਅਰਮੈਨ ਸਨ ਤੇ ਕਦੇ ਰਾਜਨੀਤੀ 'ਚ ਨਹੀਂ ਰਹੇ, ਨੇ ਸਿਕੰਦਰ ਨੂੰ ਗੰਭੀਰਤਾ ਨਾਲ ਨਹੀਂ ਲਿਆ ਪਰ ਰਾਓ ਗੰਭੀਰ ਸਨ। ਇਹ ਘਟਨਾ ਸਹੁੰ ਚੁੱਕ ਸਮਾਗਮ ਤੋਂ ਇਕ ਦਿਨ ਪਹਿਲਾਂ ਦੀ ਹੈ।


ਮਨਮੋਹਨ ਸਿੰਘ ਨੇ ਆਪਣੀ ਬੇਟੀ ਦਮਨ ਸਿੰਘ ਦੀ ਕਿਤਾਬ 'ਸਟ੍ਰਿਕਟਲੀ ਪਰਸਨਲ, ਮਨਮੋਹਨ ਐਂਡ ਗੁਰਸ਼ਰਨ' 'ਚ ਕਿਹਾ ਹੈ, 21 ਜੂਨ ਨੂੰ ਉਹ ਆਪਣੇ ਯੂਜੀਸੀ ਦਫ਼ਤਰ 'ਚ ਸਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਘਰ ਜਾਣ, ਕੱਪੜੇ ਪਾਉਣ ਤੇ ਸਹੁੰ ਚੁੱਕ ਸਮਾਗਮ 'ਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਣ ਲਈ ਕਿਹਾ ਗਿਆ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਿਹਾ, ਮੈਨੂੰ ਅਹੁਦੇ ਦੀ ਸਹੁੰ ਚੁੱਕਣ ਲਈ ਤਿਆਰ ਨਵੇਂ ਟੀਮ ਮੈਂਬਰ ਵਜੋਂ ਦੇਖ ਕੇ ਹਰ ਕੋਈ ਹੈਰਾਨ ਸੀ। ਮੇਰਾ ਪੋਰਟਫੋਲੀਓ ਬਾਅਦ 'ਚ ਅਲਾਟ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ ਪਰ ਨਰਸਿਮਹਾ ਰਾਓ ਜੀ ਨੇ ਮੈਨੂੰ ਸਿੱਧਾ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਮੈਂ ਵਿੱਤ ਮੰਤਰੀ ਬਣਨ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹਾਂ।

ਉਸ ਨਿਯੁਕਤੀ ਨੇ ਭਾਰਤ ਦੀ ਆਰਥਿਕਤਾ ਦੀ ਦਿਸ਼ਾ ਬਦਲ ਦਿੱਤੀ। ਇਕ ਤੰਗ, ਕੰਟਰੋਲ-ਭਰੀ, ਘੱਟ-ਵਿਕਾਸ ਵਾਲੀ ਅਰਥਵਿਵਸਥਾ ਤੋਂ ਇਹ ਅੱਜ ਦੁਨੀਆ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਵਧ ਰਹੀ ਮੁੱਖ ਅਰਥਵਿਵਸਥਾ ਬਣ ਗਈ ਹੈ।

ਰਾਓ ਨਾਲ ਸਿੰਘ 1991 ਦੇ ਸੁਧਾਰਾਂ ਦੇ ਆਰਕੀਟੈਕਟ ਸਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਕਾਂਗਰਸ ਦੇ ਅੰਦਰ ਤੇ ਬਾਹਰ ਹਮਲਿਆਂ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਪਿਆ। ਆਰਥਿਕਤਾ ਬੁਰੀ ਹਾਲਤ 'ਚ ਸੀ। ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਮੁਦਰਾ ਭੰਡਾਰ 2,500 ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਤਕ ਡਿੱਗ ਗਿਆ ਸੀ, ਜੋ ਮੁਸ਼ਕਲ ਨਾਲ 2 ਹਫ਼ਤਿਆਂ ਦੀ ਦਰਾਮਦ ਪੂਰਾ ਕਰਨ ਲਈ ਕਾਫ਼ੀ ਸੀ, ਗਲੋਬਲ ਬੈਂਕ ਉਧਾਰ ਦੇਣ ਤੋਂ ਇਨਕਾਰ ਕਰ ਰਿਹਾ ਸੀ, ਮਹਿੰਗਾਈ ਵਧ ਰਹੀ ਸੀ।

ਪੀਸੀ ਅਲੈਗਜ਼ੈਂਡਰ ਨੇ ਸੁਝਾਇਆ ਸੀ ਸਿੰਘ ਦਾ ਨਾਂ

ਪੀਸੀ ਸਿਕੰਦਰ ਉਸ ਸਮੇਂ ਨਰਸਿਮਹਾ ਰਾਓ ਦੇ ਸਲਾਹਕਾਰ ਸਨ। ਨਰਸਿਮਹਾ ਰਾਓ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਕਿਹਾ ਕਿ ਵਿੱਤ ਮੰਤਰੀ ਲਈ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਪੱਧਰ ਦੇ ਵਿਅਕਤੀ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ। ਸਿਕੰਦਰ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਆਰਬੀਆਈ ਦੇ ਸਾਬਕਾ ਗਵਰਨਰ ਆਈਜੀ ਪਟੇਲ ਦਾ ਨਾਂ ਸੁਝਾਇਆ ਪਰ ਮਾਂ ਦੇ ਬਿਮਾਰ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਇਨਕਾਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਫਿਰ ਸਿਕੰਦਰ ਨੇ ਮਨਮੋਹਨ ਸਿੰਘ ਦਾ ਨਾਂ ਸੁਝਾਇਆ।

ਸਿਆਸੀ ਸਫ਼ਰ

ਮਨਮੋਹਨ ਸਿੰਘ ਦਾ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਸਫ਼ਰ ਵਿੱਤ ਮੰਤਰੀ ਵਜੋਂ ਸਹੁੰ ਚੁੱਕਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਇਆ। ਉਹ 1991 'ਚ ਅਸਾਮ ਤੋਂ ਰਾਜ ਸਭਾ ਮੈਂਬਰ ਬਣੇ। ਵਿੱਤ ਮੰਤਰੀ ਵਜੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਕਾਰਜਕਾਲ 1991 ਤੋਂ 1996 ਤੱਕ ਦਾ ਸੀ। ਵਿੱਤ ਮੰਤਰੀ ਵਜੋਂ ਮਨਮੋਹਨ ਸਿੰਘ ਆਰਥਿਕ ਉਦਾਰੀਕਰਨ ਦੇ ਆਗੂ ਬਣੇ। ਲਾਇਸੈਂਸੀ ਰਾਜ ਖ਼ਤਮ ਕੀਤਾ, ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਨਿਵੇਸ਼ ਵਧਿਆ ਤੇ ਨੌਕਰੀਆਂ ਆਈਆਂ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਮਨਮੋਹਨ ਸਿੰਘ 1998 ਤੋਂ 2004 ਤੱਕ ਵਿਰੋਧੀ ਧਿਰ ਦੇ ਨੇਤਾ ਤੇ ਫਿਰ 2004 ਤੋਂ 2014 ਤੱਕ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਰਹੇ।

ਦੁਨੀਆ ਦੀ ਕੋਈ ਤਾਕਤ ਉਸ ਵਿਚਾਰ ਨੂੰ ਨਹੀਂ ਰੋਕ ਸਕਦੀ...

ਆਪਣੇ ਪਹਿਲੇ ਬਜਟ 'ਚ ਮਨਮੋਹਨ ਸਿੰਘ ਨੇ ਵਿਕਟਰ ਹਿਊਗੋ ਦੀ ਉਸ ਮਸ਼ਹੂਰ ਲਾਈਨ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਕੀਤਾ ਸੀ ਕਿ "ਦੁਨੀਆ ਦੀ ਕੋਈ ਵੀ ਤਾਕਤ ਉਸ ਵਿਚਾਰ ਨੂੰ ਨਹੀਂ ਰੋਕ ਸਕਦੀ, ਜਿਸ ਦਾ ਸਮਾਂ ਆ ਗਿਆ ਹੈ।" ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਬਜਟ ਭਾਸ਼ਣ 'ਚ ਰਾਜੀਵ ਗਾਂਧੀ, ਇੰਦਰਾ ਤੇ ਨਹਿਰੂ ਦਾ ਨਾਂ ਵਾਰ-ਵਾਰ ਲਿਆ ਪਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਆਰਥਿਕ ਨੀਤੀਆਂ ਨੂੰ ਪਲਟਣ ਵਿਚ ਉਹ ਬਿਲਕੁਲ ਵੀ ਝਿਜਕੇ ਨਹੀਂ।
  ਖਾਸ ਖਬਰਾਂ